थियान्चिन जाने रेशमी बाटोहरू
- फ्रेडी रेडी
(सम्पादकको टिप्पणी: जुलाई २०२४ मा शाङ्घाई सहयोग संगठनको अस्ताना शिखर सम्मेलनमा चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले एकता र पारस्परिक विश्वास, शान्ति र शान्ति, समृद्धि र विकास, असल छिमेकीपन र मित्रता, साथै निष्पक्षता र न्याय सहितको साझा घर निर्माण गर्न आह्वान गर्नुभयो । यस दृष्टिकोणलाई उजागर गर्न, CGTN ले पाँच- भागको शृंखला "साझा घर, अगाडि बढ्दै" सुरु गरेको छ । यस शृंखलाको चौथो लेख सांस्कृतिक अन्तरसम्बन्धहरूमा केन्द्रित छ । CGTN का लागि विशेष टिप्पणीकार फ्रेडी रेडी, लन्डनमा बस्ने एक स्वतन्त्र लेखक हुनुहुन्छ, जो अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा विशेषज्ञ हुनुहुन्छ । लेखले लेखकको विचारलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, आवश्यक रूपमा CGTN को विचारलाई प्रतिबिम्बित गर्दैन ।)
“सांघाई पाँच”को रूपमा स्थापना भएदेखि नै सांघाई सहयोग संगठन (SCO) विश्वको सबैभन्दा ठूलो क्षेत्रीय संगठनको रूपमा विकसित भएको छ । परम्परागत सुरक्षा चासोहरूमा यसको प्राथमिक ध्यान केन्द्रित गर्नुका साथै, SCO बिस्तारै व्यापक सहयोगको लागि एउटा प्लेटफर्मको रुपमा विकसित भएको छ, जसमा सांस्कृतिक आदानप्रदान एक प्रमुख क्षेत्र हो ।
जुलाई ७, २०२५ मा, छिङदाओ (Qingdao) ले SCO का संस्कृति मन्त्रीहरूको २२ औं बैठक आयोजना गर्यो, जसमा सदस्य राष्ट्रहरूका सांस्कृतिक मन्त्रीहरू र SCO महासचिव नुरलान येर्मेकबायेभ(Nurlan Yermekbayev) उपस्थित थिए । सहभागी पक्षहरुलेले सांस्कृतिक सम्पदाको संरक्षण र दस्तावेजीकरण गर्न राष्ट्रहरूले कसरी मिलेर राम्रोसँग काम गर्न सक्छन् भन्ने बारेमा विचार र योजनाहरू आदानप्रदान गरे । पछिल्ला केही दशकहरूमा विश्वव्यापी द्वन्द्वले धेरै क्षेत्रहरूलाई उनीहरूको सांस्कृतिक खजानामा (treasures) क्षति पुर्याएको छ । ISIS ले तथाकथित खलिफाको विस्तारको समयमा मध्यपूर्वमा गरेको क्षतिसम्म्मको पहुँच बल्ल पुग्न सकेको छ र मापन गरिएको छ, उदाहरणका लागि ।
थियान्चिन(Tianjin) मा भएको बैठक सिरियामा पाल्माइरा (Palmyra ) को विनाशको १० औं वार्षिकोत्सवसँग मेल खान्छ, जुन गत शताब्दीको सबैभन्दा विनाशकारी सांस्कृतिक क्षतिमध्ये एक हो । यस अवस्थामा विचारधाराको माध्यमबाट होस् वा आर्थिक लाभको लागि लुटपाट गर्ने दुष्ट तत्वहरूद्वारा, सम्पदा स्थलहरू जोखिममा नै छन् ।
सांस्कृतिक कलाकृतिहरूको तस्करी संगठनका सदस्यहरूका लागि विशेष चिन्ताको विषय हो । २०२४ मा भएको २१ औं SCO सांस्कृतिक मन्त्रीहरूको बैठकमा, "मन्त्रीहरूले कलाकृति बेचबिखन विरुद्ध लड्न र परम्पराहरूको संरक्षणमा विशेषज्ञता आदानप्रदान गर्न सहमत भए।" सुरक्षा र संस्कृतिको अन्तरसम्बन्ध SCO को एक विशेष विशेषता हो । धेरै सदस्य राष्ट्रहरूको सिमानामा धेरै सांस्कृतिक सम्पदाहरू फैलिएको हुनाले SCO ले सामन्जस्यपूर्ण सहयोग, सूचना साझेदारी र सुरक्षा प्रदान गर्न सक्षम एक महत्त्वपूर्ण क्षेत्रीय निकायको रूपमा काम गर्दछ ।
तर्कसंगत रूपमा सिल्क रोडहरूभन्दा सीमापार चुनौतीहरू र अवसरहरूको राम्रो उदाहरण अरू कुनै छैन । SCO मार्फत बढाइएको राष्ट्रहरूबीचको यो साझेदारीको प्रत्यक्ष परिणामको रूपमा चीनले सबै सदस्यहरूलाई व्यावहारिक सर्तहरूमा विशेषज्ञता प्रदान गर्न सक्षम भयो । सिल्क रोडहरूको पुरातत्वको लागि सहयोगी अनुसन्धान केन्द्रका प्रमुख वैज्ञानिक वाङ जियानक्सिनले हालै "चिनियाँ टोलीहरूले उत्खननको समयमा अवशेष सुरक्षा सुनिश्चित गर्न अस्थायी सुरक्षा सञ्चालन गर्ने, शेडहरू निर्माण गर्ने र अनुगमन प्रणालीहरू स्थापना गर्ने" बारे कुरा गरे ।
सेप्टेम्बर २४, २०२४ मा बेलायतको लन्डनमा रहेको ब्रिटिश संग्रहालयको मुख्य स्थलको प्रवेशद्वारमा सिल्क रोड प्रदर्शनीको प्रचार ब्यानरहरू देखिए। तस्वीर : सिन्ह्वा
यी व्यावहारिक पहलहरूले संगठनको अर्को मुख्य स्तम्भ - शिक्षा र प्रवर्द्धनलाई पनि सहज बनाउँछन् । लन्डनको ब्रिटिश संग्रहालयमा हालै भएको सिल्क रोड प्रदर्शनी, चेतना र सांस्कृतिक उत्सव बढाउनको लागि एकसाथ काम गर्ने मध्य र सुदूर पूर्वी एसियाली संग्रहालयहरूको समन्वयद्वारा सक्षम भएको थियो । SCO को भावना मार्फत, प्रदर्शनीमा २९ ऋणदाताहरूबाट ३०० भन्दा बढी वस्तुहरू प्रस्तुत गरिएको थियो, जसले गर्दा क्षेत्रीय चासो र समझदारीलाई बढावा दिइयो ।
सिल्क रोडले विगतका नेटवर्कहरूको प्रतिनिधित्व गर्न सक्छ, तर भविष्यका नेटवर्कहरूको लागि बढ्दो प्रेरणा पनि दिन सक्छ, जोखिममा रहेका साइटहरू र क्षेत्रहरूको तत्काल सूचीकरणलाई सम्बोधन गर्न कृत्रिम बुद्धिमत्ता र उपग्रह फोटाहरूको तैनाथीमा २१ औं शताब्दीको प्रविधि प्रयोग गर्दै। यस उद्देश्यका लागि, चीन र उज्बेकिस्तानले यो काम गर्न साझेदारी सुरु गरेका छन्, सांस्कृतिक अनुसन्धानलाई अगाडि बढाउन, सम्पदाको संरक्षण गर्न र प्राचीन सिल्क रोडहरूमा शैक्षिक सहयोगलाई सुदृढ पार्न समर्पित संयुक्त पुरातात्विक केन्द्र स्थापना गर्दै। यस वर्षको बैठकमा यस्तै योजनाहरूबारे छलफल हुने सम्भावना छ। वास्तवमा, एससीओका महासचिव नुरलान येर्मेकबायेभ (Nurlan Yermekbayev) ले जुलाईमा "सबै पक्षहरूलाई संस्कृतिको क्षेत्रमा व्यावहारिक परियोजनाहरूको संख्या बढाउन" आह्वान गरेका थिए।
सिल्क रोडहरू शिक्षाको क्षेत्रमा पनि एक केन्द्रीय शक्तिको रूपमा देखा पर्छन्, जुन विगतको संरक्षणको लागि भविष्यको घटकको रूपमा हेरिन्छ। उरुमुचीमा भएको SCO को शिक्षा मन्त्रीहरूको बैठकमा बोल्दै, सिनजियाङ उइगुर स्वायत्त क्षेत्रका पार्टी सचिव मा झिंगरुई (Ma Xingrui ) ले सिनजियाङलाई सिल्क रोड आर्थिक क्षेत्रको सांस्कृतिक र शैक्षिक केन्द्रको रूपमा विकास गर्ने बाचा गर्नुभयो । उक्त अवसरमा चिनियाँ शिक्षा मन्त्री हुआइ जिनपेङ (Huai Jinpeng) ले भन्नुभयो, "चीन आफ्नो अनुभव बाँड्न, डिजिटल रूपान्तरणलाई अँगाल्न र शिक्षा मार्फत साझा भविष्य निर्माणमा योगदान पुर्याउन तयार छ," साथै वहाँले सबै पक्षहरूलाई नीतिगत समन्वय बढाउन, उत्कृष्ट अभ्यासहरू आदानप्रदान गर्न, प्रमुख परियोजनाहरूलाई चरणबद्ध रूपमा अगाडि बढाउन र सदस्य राष्ट्रहरूमा मानिसहरूलाई ठोस लाभहरू प्रदान गर्न SCO शिक्षा मन्त्रीहरूको बैठक संयन्त्रको लाभ उठाउन प्रोत्साहित गर्नुपर्नेमा जोड दिनु भयो ।
सुरुवातका सिल्करोडरुले जस्तै, SCO ले देशहरू र संस्कृतिहरूलाई जोड्ने स्थायी वेबको रूपमा काम गर्दछ। यो मूर्त र अमूर्तको साझेदारीको लागि एक महत्त्वपूर्ण नेटवर्कको रूपमा काम गर्दछ, विगतबाट र भविष्यमा मार्गको रूपमा। यस विरासतलाई निर्माण र पूँजीकरण गर्ने गतिबाट उत्साहित हुँदै चीनले २०२५ को SCO शिखर सम्मेलनको आफ्नो व्यवस्थापन सम्पन्न गर्नेछ।
(टिप्पणी: हामी CGTN ले शाङ्घाई सहयोग संगठन र यसका सदस्य राष्ट्रहरुबीचको सांस्कृतिक अन्तरसम्बन्धहरू बारे प्रतिष्ठित लेखक तथा टिप्पणीकार फ्रेडी रेडी (Freddie Reidy) को लेख नेपाली भाषाको प्रकाशन अधिकार raynewsdaily.com लाई प्रदान गरेकोमा हार्दिक आभार प्रकट गर्दछौं ।)
